Tiêu chảy và phân lỏng | Nguyên nhân và cách điều trị

  Đọc trong 4 phút

Chia sẻ

Phân lỏng có giống với tiêu chảy không? Có phải mỗi lần đi ngoài tiêu chảy lại thải ra phân lỏng có kết cấu khác nhau? Hay cùng trả lời các câu hỏi này trong bài viết sau. 

Sự khác biệt giữa tiêu chảy so với phân lỏng

Có khá nhiều người cho rằng sự khác biệt giữa tiêu chảy và phân lỏng nằm ở sự đồng nhất trong kết cấu phân.1 Nhưng để biết thực sự biết rằng bạn có đang bị tiêu chảy hay không, điều quan trọng nhất chính là phải tính đến số lần bạn đi vệ sinh, số lần đi ngoài phân lỏng hoặc bị tiêu chảy. Để hiểu được kết cấu của phân trong từng thời điểm, tham khảo ngay thang đo Bristol scale, hay còn được gọi là Thang đo Meyers.

Đây chính là thang đo thị giác dao động với các mức độ khác nhau, được sử dụng để phân loại các loại phân, từ rất cứng tới mềm, hoặc là phân lỏng.1

Phân được chia thành các nhóm kết cấu như sau, dựa theo thang đo Bristol scale:

  • Loại 1 - phân cứng, theo từng mảnh nhỏ, thường được gọi là táo bón1;
  • Loại 2 - hình xúc xích, cứng và nổi cục1;
  • Loại 3 - hình xúc xích, có vết nứt bề mặt1;
  • Loại 4 - phân mềm hơn, có hình xúc xích, dễ bị nát hơn.1;
  • Loại 5 - phân vào khuôn với kích cỡ nhỏ hơn. Phân mềm và dễ dàng được thải qua ruột1;
  • Loại 6 - phân mềm có mảnh nhưng không có khuôn rõ ràng1;
  • Loại 7 - phân lỏng, không có khuôn hay được định hình1.

Theo các thang điểm nêu trên, có thể thấy rằng loại 1 là 2 là đặc trưng của táo bón. Loại 3 và 4 là lý tưởng; chỉ nhóm bệnh nhân có thể đi đại tiện dễ dàng mà không bị chảy nhiều nước.1

Loại 5 và 6 còn được gọi là phân mềm. Nhiều người cho rằng họ đang bị tiêu chảy khi phân nằm ở nhóm số 7, trong khi đây là nhóm phân lỏng.1

Cần lưu ý rằng cả phân mềm và phân lỏng đều có thể hoặc không phải là một phần của tiêu chảy,1 với sự khác biệt khá rõ ràng giữa phân lỏng và tiêu chảy.

Định nghĩa của tiêu chảy liên quan đến tần suất đại tiện. Thường bệnh nhân được cho là bị tiêu chảy khi cần đi vệ sinh liên tục, do có sự gia tăng về số lần nhu động ruột, với chất thải là phân mềm hoặc phân lỏng.2

Vậy, bao nhiêu lần đi vệ sinh với phân mềm hoặc phân lỏng được gọi là tiêu chảy? Ba lần trở lên trong vòng 24 giờ.3

Đi đại tiện phân mềm từ một đến hai lần mà không gặp quá nhiều khó khăn là điều khá bình thường! Tiêu chảy là một dấu hiệu cảnh báo hoàn toàn khác. Vậy, hãy cùng tìm hiểu thêm về sự khác biệt giữa phân lỏng và tiêu chảy, đồng thời cần làm gì trong từng tình huống.

Nguyên nhân gây tiêu chảy

Tiêu chảy vốn là bệnh đường ruột do vi rút, vi khuẩn hoặc sinh vật ký sinh. Các vi khuẩn này thường xâm nhập vào cơ thể qua miệng, thông qua thức ăn bị ô nhiễm, uống nước không được xử lý đúng cách hoặc đưa tay đã nhiễm khuẩn vào miệng.2

Tuy nhiên, không phải lúc nào cũng có thể xác định được tác động và các nguyên nhân gây tiêu chảy.3

Có 3 nhóm bệnh tiêu chảy:

  • Tiêu chảy cấp tính dạng nước có thể kéo dài đến 14 ngày. Loại bệnh này thường do vi rút hoặc vi khuẩn gây ra. Người bệnh có nguy cơ mất nhiều nước, và chất lỏng do tiêu chảy trong thời gian dài; có thể bị suy dinh dưỡng nếu không được ăn uống đúng cách với loại thực phẩm phù hợp để bù vào các chất dinh dưỡng đã bị mất; 3
  • Tiêu chảy cấp tính ra máu, còn gọi là bệnh kiết lỵ. Đây vốn là sự tổn thương niêm mạc ruột, với vi khuẩn của chi Shigella là nguyên nhân chính. Mất nước cùng các biến chứng khác cũng có thể xảy ra;3
  • Tiêu chảy liên tục thường sẽ kéo dài hơn 14 ngày, với nguy cơ mất nước, suy dinh dưỡng kèm nhiều biến chứng, với nguy cơ có thể gây chết người.3

Thường thì cơ thể có thể tự chữa được bệnh tiêu chảy. Với các trường hợp cấp tính, tình trạng này thường sẽ tự khỏi trong vòng 7 ngày. 3

Nên làm gì khi bị tiêu chảy?

Nếu không bị mất nước, bạn hoàn toàn có thể tự điều trị căn bệnh này ở nhà. Tốt nhất, hãy tăng lượng chất lỏng hấp thụ mỗi ngày (Tốt nhất nên uống từ 50-100 ml chất lỏng sau mỗi lần đại tiện, bất kể là phân mềm hoặc lỏng.2 Nước đun sôi để nguội, nước dừa và cả súp gà kèm rau là lựa chọn rất phù hợp để bù lại lượng chất lỏng đã mất3. Bạn cũng có thể uống nước muối loãng tự pha.2,3

Điều quan trọng chính là phải chú ý đến chế độ ăn khi bị đi ngoài, đảm bảo vẫn ăn uống hàng ngày bình thường! Nếu trẻ bị tiêu chảy hay đi phân lỏng, Hiệp hội Nhi khoa Brazil khuyến cáo rằng nên duy trì nuôi con bằng sữa mẹ.2,3

Trong thời gian điều trị tiêu chảy tại nhà này, sẽ cần theo dõi chặt chẽ bệnh nhân. Nếu bệnh nhân bị tiêu chảy nặng hơn (với nhu động ruột thường xuyên hơn), kèm nôn nhiều, khát nước, chán ăn, ít đi tiểu hoặc chảy máu trong phân, tốt nhất hãy tới bệnh viện để được chăm sóc y tế.3

Dưới đây là một số dấu hiệu trên cơ thể nên đi khám bác sĩ:

  • Mắt trũng2;
  • Không có nước mắt khi khóc2;
  • Khô miệng và lưỡi2;
  • Nốt ruồi chìm (ở trẻ sơ sinh)2.

Đi tiểu ít hơn nhưng vẫn khát nước cũng là dấu hiệu của mất nước. 2

Nếu bệnh nhân đang gặp các tình trạng này, bù dịch đường uống có lẽ sẽ rất cần thiết cần thiết, ví dụ như truyền nước muối tĩnh mạch... tất cả các thủ thuật đều cần được thực hiện trong bệnh viện. Bác sĩ sẽ nhìn vào tình hình để đánh giá, xác định được phương pháp điều trị phù hợp nhất. 3

Nguyên nhân khiến phân lỏng

Sự khác biệt giữa phân lỏng và tiêu chảy chủ yếu là ở số lần đi đại tiện. Do đó, hiện tượng đi ngoài phân mềm với tần suất tăng lên cũng có thể là tiêu chảy, với nguyên nhân là do nhiễm trùng hoặc gặp các vấn đề về tiêu hóa.

Mặt khác, phân lỏng cũng là dấu hiệu cho thấy có điều gì đó không ổn. Khi già đi, hệ tiêu hóa của con người sẽ trở nên nhạy cảm hơn với một số loại gia vị, thành phần hoặc các phương pháp ướp thực phẩm… Cần lưu ý rằng, một số loại thực phẩm bạn có thể ăn thoải mái trước đây, khi lão hoá có thể trở thành nguyên nhân làm mềm phân4.

Trước bạn ăn rất nhiều kẹo, nhưng bây giờ khi bạn ăn quá nhiều kẹo cũng có thể khiến phân mềm hơn, là do đường kích thích ruột giải phóng nước và các chất điện giải, chính là nguyên nhân làm lỏng chuyển động ruột, với kết quả là phân trở nên mềm hơn 4.

Điều tương tự cũng có thể xảy ra nếu ăn quá nhiều đồ ăn chiên và chất béo. Đây vốn không phải các loại thực phẩm dễ tiêu hoá; cùng với khả năng hấp thu chất béo bị giảm đi... cũng chính là nguyên nhân gây phân lỏng 4.

Đã bao giờ bạn phải đi toilet với phân mềm ngay sau khi uống cà phê? Caffeine tăng tốc thời gian tiêu hóa4

Nên làm gì khi phân lỏng?

Nếu đây không phải là vấn đề thường xuyên, hãy chú ý đến chế độ ăn uống của bản thân để tìm ra nguyên nhân gây phân lỏng. Sau đó, hãy điều chỉnh thực đơn ăn uống hàng ngày để chăm sóc sức khỏe đường ruột tốt hơn4.

Nếu bạn quá lo lắng, vậy hoàn toàn có thể uống nhiều nước và theo dõi diễn biến của bệnh. Nếu phân lỏng hẳn ra, tiêu chảy dai dẳng với các dấu hiệu mất nước (3) (như đã đề cập phía trên), tốt nhất hãy thăm khám bác sĩ trong thời gian sớm nhất!.

Nên ăn gì khi đi ngoài phân lỏng và tiêu chảy?

Khi nói đến chế độ ăn uống, sẽ không có sự khác biệt nhiều giữa tiêu chảy và phân lỏng. Trong cả hai trường hợp, hãy đầu tư vào một chế độ ăn uống cân bằng, thậm chí lựa chọn thực phẩm phù hợp có thể giúp kiểm soát hoặc ngăn ngừa bệnh tiêu chảy (5) ví dụ như:

  • Trái cây, chuối hoặc chuối táo, hạt điều, táo bỏ vỏ, lê bỏ vỏ, chanh, ổi bỏ vỏ bỏ hạt, đào, dưa vàng, chanh hoặc dưa hấu5;
  • Nước ép từ các loại trái cây nêu trên, ví dụ như nước ép ổi, nước ép điều hoặc nước chanh. Tốt nhất nên ưu tiên cho các loại nước ép trái cây;
  • Các loại rau nấu chín như khoai tây, củ cải đường, cà rốt, sắn, khoai mỡ và zucchini5;
  • Ngũ cốc và các loại bột, ví dụ như gạo, mì ống, tinh bột khoai tây, bột gạo, kem gạo, bột bắp, bánh mì Pháp, bột sắn và bánh quy5;
  • Trứng luộc chín5;
  • Thịt nạc, ví dụ như gà không da, cá không da hoặc thịt đỏ không béo. Các loại thịt này có thể được luộc, nướng trong lò hoặc nướng trên bếp 5;
  • Sữa tách kem tách béo, hoặc các chế phẩm sữa đã được tách kem 5.

Hãy cẩn thận với các loại thức phẩm có thể làm lỏng đường ruột, ví dụ như các loại rau lá, mận, đu đủ, cam, bột ngũ cốc nguyên cám, thực phẩm có đường, còn được gọi là thuốc nhuận tràng 5.

Hãy chú ý đến bổ sung chất xơ khi bị tiêu chảy. Chất xơ không tan (có trong thực phẩm như bột mì nguyên cám, cám lúa mì, quả hạch, đậu và rau) chính là sự thúc đẩy phân di chuyển vào hệ tiêu hóa và tăng thể tích phân. Đây chính là cách để bài tiết dễ dàng hơn 6. Đối với những người đang đi ngoài phân mềm hoặc đã bị tiêu chảy, tốt nhất không nên dùng cách thức này.

Để tìm hiểu thêm về chế độ ăn uống, hãy có cái nhìn chuyên sâu về chính những thực phẩm tiêu thụ hàng ngày, để hiểu được lợi ích của thực phẩm giàu chất xơ.

Khi đã hiểu được sự khác biệt giữa phân lỏng và tiêu chảy, xem xét chế độ ăn uống là điều cực kỳ quan trọng, đồng thời duy trì thói quen tốt để tránh nhiễm khuẩn vi sinh vật, hoặc để tránh gặp các vấn đề ở đường ruột do các ký sinh trùng gây ra. Hãy luôn nhớ rửa tay và cả thực phẩm thật kỹ trước khi ăn để loại bỏ các nguy cơ tiềm ẩn này5.